Coraz częściej zdarza się, że głoski w mowie dziecka brzmią inaczej np. „s” staje się „ś”, a „z” wydaje się być „ź”. Jeśli masz wrażenie, że Twoje dziecko ma problemy z wymową, być może masz do czynienia z seplenieniem. Choć może wydawać się to drobnym problemem, z którego dziecko „wyrośnie”, warto jednak pochylić się nad tematem nieco uważniej. Seplenienie to nie tylko kwestia estetyki mowy, ale przede wszystkim skuteczności komunikacji i komfortu psychicznego Twojej pociechy, teraz i w przyszłości. Zastanawiasz się, czym jest seplenienie, skąd się bierze, jak je rozpoznać i skutecznie leczyć? Sprawdź nasz artykuł.
Przyczyny seplenienia – skąd bierze się nieprawidłowa wymowa?
Seplenienie może mieć wiele form, a jego źródła można jasno określić. Jeśli Twoje dziecko ma trudność z prawidłowym wymawianiem głosek takich jak „s”, „z”, „c”, „dz”, „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, to właśnie z tym zjawiskiem masz do czynienia.
Przyczyny seplenienia mogą być bardzo różne i często niezależne od działań rodzica. Powodami mogą być: nieprawidłowa budowa anatomiczna aparatu artykulacyjnego, na przykład zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięte migdałki, zbyt niskie napięcie mięśniowe języka lub nieprawidłowy zgryz.
Czasem problem leży głębiej np. w nieprawidłowościach słuchowych. Jeśli dziecko nie słyszy dokładnie dźwięków mowy, może mieć trudność z ich prawidłowym odtworzeniem. Zdarza się tak, że wszystko funkcjonuje prawidłowo pod względem fizjologicznym, ale dziecko po prostu nie wykształciło jeszcze nawyku poprawnej artykulacji. Wówczas z pomocą przychodzi logopeda.
Warto też pamiętać, że sposób mówienia bywa „zaraźliwy”. Dziecko może przejmować nieprawidłowe wzorce od rówieśników, rodzeństwa, a nawet z bajek. Dlatego warto być czujnym i reagować, gdy coś zaczyna nas niepokoić w sposobie mówienia naszego malucha.
Rodzaje seplenienia, czyli jak brzmią różne błędy artykulacyjne
Nie każde seplenienie brzmi tak samo. Czasem różnice są subtelne, a czasem bardzo wyraźne, tak, że trudno zrozumieć, co dziecko chciało powiedzieć. W logopedii wyróżniamy kilka rodzajów seplenienia, w zależności od tego, jak i gdzie powstaje dźwięk.
Jedną z najczęstszych odmian jest seplenienie międzyzębowe, które polega na wsuwaniu języka między zęby podczas artykulacji. Brzmi to tak, jakby dziecko lekko „szurało” lub „świszczało”. Często ma to związek z nawykiem ssania palca, smoczka lub oddychaniem przez usta.
Inną formą jest seplenienie boczne, które przypomina dźwięk wywołany przeciekaniem wody po bokach języka. Trudne do zrozumienia i bardzo często spotykane u dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym lub nieprawidłowym ułożeniem języka.
Zdarza się również seplenienie przyzębowe, w którym język dotyka zębów od strony wewnętrznej. Wymowa jest wtedy bardziej przytłumiona, a dźwięki „s” i „z” wydają się być mniej wyraziste.
Warto też wspomnieć o seplenieniu wargowo-zębowym, gdzie głoski przypominają bardziej „f” i „w”. Niezależnie od rodzaju, każda forma seplenienia wpływa na jakość komunikacji i powinna być objęta terapią.
Skuteczne metody terapii seplenienia. Jak wygląda praca z logopedą?
Dobra wiadomość jest taka, że seplenienie da się skutecznie leczyć. Jak każda terapia, wymaga jednak czasu, zaangażowania i przede wszystkim współpracy dziecka z logopedą oraz wsparcia ze strony rodziców.
Pierwszym krokiem zawsze jest diagnoza. Specjalista dokładnie przygląda się, jak dziecko mówi, jak działa jego aparat artykulacyjny, jak oddycha, połyka i słyszy. Na tej podstawie dobierana jest indywidualna ścieżka terapii. Nie ma jednej, gotowej recepty, gdyż każde dziecko jest inne i każde potrzebuje indywidualnego podejścia.
Terapia zazwyczaj rozpoczyna się od ćwiczeń aparatu mowy. Dziecko uczy się, jak poprawnie układać język, wargi i zęby podczas mówienia oraz jak utrzymać właściwe napięcie mięśniowe. Potem przychodzi czas na właściwą artykulację, najpierw w izolacji, potem w sylabach, wyrazach, a na końcu w zdaniach i swobodnej mowie.
Coraz częściej logopedzi korzystają również z nowoczesnych narzędzi wspomagających terapię, takich jak: elektrostymulacja, kinesiotaping czy ćwiczenia multimedialne. Ważne jest jednak to, co dzieje się poza gabinetem, czyli systematyczna praca w domu. Bez niej postępy mogą być znacznie wolniejsze.
Co możesz zrobić jako rodzic?
Zauważyłeś, że Twoje dziecko sepleni? Nie zwlekaj z wizytą u logopedy. Czas działa na korzyść, im wcześniej rozpoczniecie terapię, tym szybciej zauważycie efekty. Seplenienie nie zniknie samo, zwłaszcza jeśli jego przyczyną jest wada zgryzu, niewłaściwa pozycja języka czy utrwalony błędny wzorzec artykulacyjny.
Nie bój się terapii. Zajęcia logopedyczne nie przypominają nudnych lekcji. To często zabawa, śmiech, ruch i kreatywne ćwiczenia, które dzieci bardzo lubią. Logopeda potrafi dostosować sposób pracy do wieku, temperamentu i potrzeb dziecka, tak by maluch czuł się bezpiecznie i był zmotywowany do działania.
Ty również jako rodzic jesteś w tym procesie niezbędny. Ćwiczenia w domu, uważne słuchanie dziecka, chwalenie za postępy i wspólna zabawa z mową mają ogromne znaczenie. Nawet kilka minut dziennie może przynieść wielkie efekty.